Kalite

Yapı Malzemeleri Yönetmeliği 305/2011/AB CPR (Construction Products Regulation)

Yönetmeliğin amacı, yapı malzemelerinin temel karakteristikleri ile ilgili performans beyanlarının ve malzemelere CE işaretinin iliştirilmesinin kurallarını oluşturarak yapı malzemelerinin piyasaya arz edilmesi ve piyasada bulundurulması ile ilgili usul ve esasları belirlemektir. 

Yapılarda çıkan yangınlar, gaz ve duman zehirlenmesine bağlı çok sayıda ölüme neden oluyor. Yangının başlangıcından flashover'a (piroliz gazlarının ateşlenmesi) kadar geçen ortalama süre son birkaç on yıl içinde hızlı bir şekilde azalmıştır. 1950’li yıllarda 15 dakika, 1985’li yıllarda 5 dakika, 2010 yılında ise 3 dakika ya kadar inmesi sonucu, tahliye için binadan ayrılma süresi de önemli ölçüde azalmıştır. Bu gelişmeler inşaat malzemeleri imalatçılarına sürekli teknolojik gelişmeler yapmalarını ve yangın performanslarını arttırmalarını teşvik etmiştir.

Günümüzde inşa edilen yapılarda, kablolar yüksek miktarda kullanılan malzemelerden biridir. Yapıda çıkabilecek yangın anında, alev ve dumanın üretiminin ve diğer yapılara yayılımının sınırlandırılması, can ve mal kaybını azaltmak, insanların güvenli bir şekilde yangın mahallinden tahliye edilebilmesi ve yangına müdaha- lenin güvenli bir şekilde yapılabilmesi amacıyla 9 Mart 2011 tarihinde Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi'nin kararıyla bina ve altyapı dahil olmak üzere, herhangi bir yapıda bulunan, sabit tesisatlar da kullanılan güç, kontrol ve iletişim kabloları CPR kapsamına alınmıştır.

CPR, yapılarda kullanılacak kabloların hangi performans seviyesini sağlaması gerektiğine dair bir gereklilik getirmek yerine, kabloların performans ve güvenlik sınıflarını belirlemeyi ülkelerin kendi sorumluluğuna bırakıyor. Yönetmeliğin düzenleme ve denetlemesi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın sorumluluğundadır. Kabloların yangına karşı gösterdiği tepki performansı ulusal seviyede düzenlenmesine karar verir. Yapı tipi, özelliği ve kullanım alanına göre kabloların asgari karşılaması gereken sınıfı, EN 13501-6’ya göre belirler. CPR, kablonun hangi performans sınıfını sağlaması gerektiğini belirtmez. Kabloların yangına karşı tepki performansının hangi kriterleri sağlaması gerektiğini belirtir. Bununla birlikte, yapılarda kullanılan kabloların yangına karşı tepki performans beyanlarını ve CE işaretlemesini zorunlu kılar.

Yönetmelik, geçiş süreci 1 Temmuz 2016 tarihi itibariyle başlayıp, en geç 1 Temmuz 2017 tarihi itibariyle zorunlu olacaktır. Yönetmelik geçiş süresini ülkelerin sorumlu kurumlarına bırakır. Yani sorumlu kurum isterlerse kendi ülkeleri için 1 Temmuz 2017 tarihinden önce yayınlayacağı genelge ile süreci başlatabilir. Avrupa Birliği ülkelerine kablo satmak isteyen firmalar üreticilerden o ürüne ait bir Performans Beyanı - Declaration of Performance (DoP) düzenlemesini ve ürünün üzerine veya etiketine EN 50575 te belirtilen formata uygun CE işaretlemesinin yapılmasını yasal olarak talep edeceklerdir. Bu süreci tamamlayamayan firmalar ürünlerini pazara sunamayacaktır.

Eylül 2014 tarihinde yayımlanan standart, herhangi bir yapıda kullanılan güç, kontrol ve iletişim kablolarının yangına tepki performans gereklerine, test ve değerlendirme yöntemleri ile uygunluk değerlendirme kriterlerini belirler. EN 50575 standardı, kabloların elektrik, mekanik ve çevresel gerekleri ile ilgili bilgi içermeyip bunlarla ilgili diğer standartları hükümsüz bırakmaz. Sadece kabloların yangına tepki sınıfının belirlenmesi ile alakalıdır. Bu standart kapsamına giren kablolarda CE etiketlemesi yapma şartlarını yerine getirmek ve CE etiketlemesi yapmak zorunludur. Binalar ve diğer yapılarda hat beslemesinin kesintisiz olması gerektiren elektrik, haberleşme, yangın tespit ve alarm amaçlarıyla kullanılan kablolar ve yangınla mücadele gibi kesintisiz sinyal beslemesi gerektiren güvenlik tesisleri için kullanılan kablolar EN 50575 standardı kapsamı dışındadır. EN 50575 standardı Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (305/2011/AB) ve zorunlu CE işaretlemesi kapsamındadır.

Performansın Değişmezliğinin Değerlendirilmesi ve Doğrulanması - Assessment and Verification of Constancy of Performance (AVCP) Sistemine göre kablolar aşağıdaki şekilde sınıflandırılır.

Sistem 1+

Aca, B1ca, B2ca ve Cca sınıflarına dahil olan kablolardır. Bu kabloların fabrika üretim kontrolleri (FPC) ve sınıf tespiti için testleri üretici firma yapar. Yangına tepki performansının belirlenmesi için ilk tip testinin yapılması, bu teste göre ürün sınıfının belirlenmesi, üretim yerinin ve ilk FPC’nin denetlenmesi, FPC’nin sürekli gözetimi ve değerlendirilmesi onaylanmış kuruluş tarafından yapılır. Onaylanmış kuruluş tarafından verilen performans değişmezlik belgesine istinaden üretici performans beyanını (DoP) ve CE etiketlemesini EN 50575’e uygun olarak yapar.

Sistem 3

Dca ve Eca sınıflarına dahil olan kablolardır. Bu kabloların fabrika üretim kontrolleri (FPC) üretici firma tarafından yapılır, ancak yangına tepki performansının belirlenmesi için numune alınması, ilk tip testinin yapılması ve bu teste göre ürün tipinin belirlenmesi onaylanmış test laboratuvarı tarafından yapılır. Onaylanmış laboratuvar tarafından verilen test raporuna istinaden üretici performans beyanını (DoP) ve CE etiketlemesini EN 50575’e uygun olarak yapar.

Fca sınıflarına dahil olan kablolardır. Bu kabloların fabrika üretim kontrolleri (FPC) üretici firma tarafından yapılır. Üretici performans beyanını (DoP) ve CE etiketle- mesini EN 50575’e uygun olarak yapar.

PCS - Gross Calorific Value: Brüt Kalori Değeri 
H - Flame Spread: Alev Yayılımı EN 60332-1-2 
FS - Flame Spread: Alev Yayılımı EN 50399

HRR – Heat Release Rate: Açığa Çıkan Isı Değeri 
THR - Total Heat Release: Açığa Çıkan Toplam Isı
SPR - Some Production Rate: Duman Oluşum Değeri

TSP - Total Smoke Production: Toplam Duman Oluşumu
FIGRA - Fire Growth Rate Index: Yangın Büyüme Hız Endeksi

EN 50575’e göre Kablolarda Performans Beyanı (DoP)

CE işaretinin ürün etiketine iliştirilmesi için zorunlu olan Performans Beyanı (DoP)’nın hazırlanması ile ilgili bilgiler EN 50575 standardında açık ve net olarak tanımlanmıştır. Buna göre, herhangi bir üretici, EN 50575 standardı kapsamındaki ürününü ilgili pazara sürmeden önce yasal olarak, o ürünün kodu, kullanım amacı ve yangına tepki performansı bilgilerini de içeren bir DoP belgesi düzenlemek zorundadır.

N 50575’e Göre Kablolarda CE EtIiketleme

CE işaretinin ürün etiketine iliştirilmesi ile ilgili bilgiler EN 50575 standardında açık ve net olarak tanımlan- mıştır.

• Ürün için bir performans beyanı (DoP) hazırlanmadan CE işareti ürüne veya etiketine iliştirilemez.
• CE işareti her üretici tarafından, standartta belirtilen formata ve içeriğe uygun olarak hazırlanmalı, kolayca görünebilir, okunabilir ve silinmeyecek, kangal veya makara üzerindeki ürün etiketlerine iliştirilmelidir.
• CE işareti, o ürünün mevzuata uygun olduğunu gösterir ve o ürünün Avrupa pazarında serbestçe dolaşabilmesi için bir pasaport görevi görür.
• Alçak Gerilim Direktifi (LVD) kapsamında yapılan CE işaretlemesi, üreticinin kendi beyanı esas alarak yapılsa da, CPR altındaki CE işaretlemesinde “Onaylı Kuruluş ve Onaylanmış Laboratuvar” kavramlarının girdiği, daha etkin bir sistem oluşturulmuştur.

EN 50399 Alev Yayılma Deneyi Esnasında Açığa Çıkan Isının ve Oluşan Dumanın Ölçülmesi

Yangına karşı güvenli kabloların seçiminde, alev yayılımının, duman üretiminin ve yanan damlacıkların yangın güvenliğine büyük önemi olduğundan, çıkabilecek yangın durumuna göre can ve mal kaybını önlenmesinde, EN 50399'a göre yangın testlerinin yapılması, önemli rol oynar.

EN 50399 test donanımı dikey düzlemde bulunan merdivene monte edilmiş kabloların yanmaya tepkimesi- ni ölçmek için kullanılır. Test sistemi, EN 60332-3-10 standardındaki donanıma ek olarak test süresince açığa çıkan ısı miktarı, duman üretimi, oksijen tüketimi, karbondioksit üretimi gibi ölçümlerin yapılmasına da olanak sağlar. Böylelikle kablonun ilk alev aldığı andan itibaren oluşan veriler kaydedilirken, alevin kablo üzerinde ilerlemesi, ısı açığa çıkma ölçümü sayesinde yangının çevresine etkisinin belirlenmesi ve duman üretimi ölçümü sayesinde ise dumanın yangın mahallindeki görüşün azalmasına etkisi belirlenir.

Merdivene bağlanacak kablo sayısı kablo çapına göre belirlenir. Merdivene bağlanan kablolar tekli (demetle- nmemiş) ve aralarında boşluk kalacak şekilde gergin bağlanmalıdır. 20,5/30kW alev gücü alev bekinden uygulanır. Hava kaynağı kabin içine 8000 ± 400 L/dak. akış hızında hava üfler. Deney süresi 25 dakika alev uygulama süresi 20 dakikadır.